Friday, March 27, 2020

SSPP COVID-19 INFORMATION BOOKLET (in Paite) - AIIMS, NEW DELHI

SSPP COVID-19 INFORMATION BOOKLET
AIIMS, NEW DELHI
COVID-19



🔹Pilvang inla, mawk lauhthoh ke'n.
🔹Corona Virus toh kisai chetna tak omloute ah kisubuai ke'n.
🔹Thuchian bang hihiam chih zonkhiak sawmin, hiai natna a kipan kiveng in.
🔹Na khuh chiang in na lenuai hiam, romol hiam in kihum gige in.
🔹Khut silsiang gige leh taksa kikep siangthou gige a poimoh.
🔹Kivenna dinga panlaktheihna omte midang kiang hilhsawn in.

TULAI A MINTHANG MAHMAH COVID-19 KICHI BANG AHIA?
COVID-19 kichi tuh, sih theihna mihingte laka natna kilawhsawn theih tunai zek a kimukhe thak novel Corona Virus chihna ahi. A tom a genna in COVID-19 a kichi hi.

BANGCHI DAN A HIAI NATNA MIHINGTE KILAWHSAWM THEI DING AHIA?
🔹Mi kuahiam hiai natna vei, a khuh hiam a hahthiai chiangin, a naak hiam a kam a kipan tuimal neuchikchik hong pawtte, leitual a kesuk, ahihkeileh munkhat ah belh/tu uhi.
🔹Mi kuahiam akiang a om khat in, tua tuimal neuchikte ana diklut kha henla, or a thil sukkhaksa uh khut in va sukha in, a khut mah in a mit hiam a naak hiam a kam khoih khaleh, hiai natna kaaithei ding.
🔹Hiaibang mite toh meter 1 sanga naizaw a omlouh teitei ding ahi.

MIKHAT IN TUA NATNA VEILEH BANG ACHI DIA LE?


🔹Hiai natna veikha 80% khawng amau mah in damsuah thei uhi.
🔹Damloute’ lakah 20% lakte hospital a kikep a ngai uh.
🔹Tuate lak a mi tamlouchikte(a tangpi a nak haksatna-awmnate) Intensive Care Unite(ICU) a kikep a poimoh uhi.

KUM BANGZAH MITE'N HIAI NATNA VEI DEUH AHIA? NAUPANG IN A VEITHEI DIAM?
🔹Hiai natna a teek-a khang laka tung ahi;
Innsung mite’ laka aveikha a omleh naupangte lawhsawn thei hi.
🔹Naupangte lak ah hiai natna a hat lawkei.
🔹Taksa kum upa lamte leh natna khat toh ana ki-enkol lelte(BP sang, Lungtang lam, Tuap lam, Cancer leh Zunkhum veite) kaibaih deuh in, avei ua lehleng a lauthawng huai deuhse.

THIL KHATPEUH A BELH TUA NATNA HIK BANGTAN DAMZOU AHIA?
🔹Telsui mite’n hiai natna hik amahmah(Etsakna in: Kholum or khovotna mun zil in) hun bangtanhiam or ni bangzahhiam damzou chi uhi.
🔹Huaiziakin, hiai natna hik na kiim na paam, silh-le-ten laka a om ding na muanmohleh damdawi(disinfectant) in sawpsiang or kaap inla, nang leh na kiim a omte kiveng hoih in.
🔹Na khut sahbon leh tui in a vangkim in sawpsiang gige in.
🔹Na mit, na kam leh na naak te na khut silsiang lou in mawk sukkhak ke'n.
🔹Corona virus natna hik na mit, na kam leh na naak a hong luut ding kivenna a kitheihsakna kibawl ahi.

NATNA VEI CHIH BANGCHI KITHEIH DING(SYMPTOMS)?
Hiai natna kitheih khiak dingdan tangpi hiai a nuai a bang ahi:-
🔸Luna-khosik, gawlna, khuh, naak haksa sa;
🔸Hitang, khosik pangngaite toh a kilatdan kibang ahi.

HUCHI AHIHLEH KUA KA DONG DIA?
Hiai a tunga kigente bang noplouhna neia na kitheih a, hiai anuai a point nih(2) kigelhte nang toh a kituah leh, hospital or Public Health Centre ah Medical Doctor a kinthei bangpen in vanaih pah in:-
🔸i) Hun paisa a, Corona Virus in a sukkhak gam(state) tawn a va zinkha;
🔸ii) A natna vei mi toh kinaihtak a omkhawmkha;

HUCHI AHIHLEH BANGBANG TEST  NGAI DI?
🔹Khuh, luna leh nak haksa sakna na neih keileh, COVID-19 test a ngai sesekei.
🔹Himahleh, hiai a tunga noplouhnate neia na kitheih aleh alou-theilou in,  State Helpline Number or Ministry of Health & Family Welfare, Government of India’ 24x7 Helpline i.e., 011-23978046 hiam Toll Free No: 1075 chihte thuzak pah teitei in.
🔹Hiai helpline number-te na houpih chiangin amau test bawl dingdan akul-le-poimoh bangkim hon sai ding ua, test theih ding achih uleh Government theihpih(approved) laboratory khat ah test hon bawl ding uh.

CORONA VEITE ADINGA KIKEP DINGDAN A OM HIMHIM HIA?
🔹Tuni chiangin, hiai natna kepdamna ding damdawi muhkhiak hi nailou hi.
Himahleh, a natna zil(symptomatic) in kikem a, a veikha 80% te nitamlou nungin hong damkik nawn uhi.
🔹Hia natna vei tamlou chikte, damdawi inn(hospital leh ICU) tut ngai lel uh ahi.

HIAI NATNA TOH KISAI KIKEPNA Dl DAMDAWI TUAM OM HIA?
🔹Tulel dinmun in hiai natna kepdamna ding damdawi a chituam biik muhkhiak/theih khiak om tadih lou ahi.
🔹Himahleh, hiai bangbang natna dang kepna a damdawi zatte leng mi khenkhat tunga akizat hun om.

CORONA NATNA HIK A KIPAN KEI LEH KA INNKUANTE BANGCHI’N KA BIT THEI DING UA?
Hiai anuai a kigelhte na zuihleh COVID-19 natna apan kiven theih ahi:-
🔸Innsung, huangsung na kaankhiak chiang or COVID-19 natna vei or damlou khatpeuh na vehkhakna a omleh, inn a na tunkik teng in na khut sahbon(soap) hiam khutsilna damdawite zang in hoihtakin silsiang gige in;
🔸Mi kuahiam khuh hiam hahthiai a omleh amau toh kal ah meter 1(3 feet) tan awngsak in;
🔸Na kam, na nak leh na mitte, sahbon  khut silsiang masa louin mawk khoih ke'n.
🔸Na khuh hiam hahthiai chiangin na kiim a mi omte khual inla, kunsuk a tongkawi(elbow) ah muk humkawm hiam tissue paper hiam romol a kihum in khuh/hahthiai in.
🔸Na om nuamlou na sakleh, inn ah om inla damdawi toh ki-enkol hoih in.

MUKTUAMNA(MASK) KUATE BULH DING DEUH AHIA LE?
A tunglam a noplouhna kigente na neihkei leh muktuamna bulh a ngaikei hial.
Himahleh, hih ding poimoh hiaite om hi:-
🔸Sahbon leh tui zanga second 20 sung beek khut nuaiphuan a silsiang ding.
🔸Na khuh hiam hahthiai chiangin na kiim a mi omte khual inla, kunsuk a tongkawi(elbow) ah muk humkawm hiam tissue paper hiam romol a kihum in khuh/hahthiai in.
🔸Na kam, na nak leh na mitte, sahbon  khut silsiang masa louin mawk khoih ke'n.
🔸Na kiim, na paam a khuh hiam hahthiai a omleh huaite apan kigamla koih in.
🔸Na taksa lum leh votdan(temperature) a vangkim in en in.

KUATE'N BANGCHIK HUN A MUKTUAMNA SAHTE(MEDICAL MASK) BULH DING AHIA (Damdawi Inn a semloute'n)?:
🔹Mi kuahiam a khuh hiam a hahthiai chiangin, tua natna midang a lawhsawn louhna dingin, hiai muktuamna(medical lamte zat, thuah 3 a sahte) bulh ding ahi. Hiai toh kiton in tui leh sahbon zang a khut sawpsiang gige ding.
🔹Damlouhna toh kisai mun khatpeuh(health care facility) phak chianga leng bulh ding.
🔹Damlou etkol hun chiang in a enkoltu pen in a bulh ding.
🔹Innsung mi leh tanaute, hiai natna vei dia muanmoh/veikhate toh kisukhate inn a kep hun ah, hiai maituamnate(thuah 3 omte) bulh teitei ding ahi.

KHUT SILSIANGNA(HAND SANITIZERS) BANG A KIZANG AHIA?
🔹COVID-19 vei damlou etkol chianga, khut silsiangna a zat gige ding.
🔹Khut silsiangna(hand sanitizer) omlouhna mun ah, tui leh sahbon zanga second 20 sung bek khut nuaiphuan a silsiang teitei ding.

HUCHI AHIHLEH, COVID-19 VEITE' ANNEK-TUIDAWN DING ATUAM OM HIA?
Hiai natna a damloute’ a ding nek-le-dawn ding atuam biik omkei mahleh chidamna di'n annteh-louhing leh theigah nektam ahoih ding.

COVID-19 ADING A KAPTHOH DAMDAWI OMTA HIA?
Tutan in COVID-19 ading damdawi om nailou ahi.

COVID-19 DOU DINGIN I GAMSUNG THILNEIHTE A MUANHUAI HUNTAWK UHIA?
Hiai toh kisai Ministry of Health and Family Welfare in pan nasataka la in, a poimoh banga muanmoh leh damloute etkolna mun ding a kiningching in sehkholhsa nei uhi.
Hiai natna apan kivenna dinga test bawl di dan, kikep di dan, ki-etkol di dan theihtuak omte Ministry of Health and Family Welfare-te' website ah kimtak a ettheih di'n om hi.
 
HIAI NATNA TOH KISAI GINTAKTHU KIGEN KHENKHATTE:
1. Hiai natna aksa, aktui leh sa nek ziakin a kilawhsawn theih diam?
Thutak: Sa hoihtak a kihuanmin ahihnakleh hiai natna kilohsawn theih chih tutan bangmah a pansan ding(evidence) omlou ahi.
2. Hiai natna huangvulh gantate tungtawn in a kilawhsawn theih diam?
Thutak: Huangvulh gantate tungtawn a kilawhsawn theih ahi chih chetna(evidence) bangmah a omkei.
3. Hiai natna ziaka sihna tuak om hitaleh, tua misi a kipan in natna hik kilawhsawn chih a omthei diam?
Thutak: Misiluang a kipan natna hik kipiaksawn chih om theilou ahi.

BANGCHI'N HIH LE’NG HIAI NATNA PAISAWN LOU IN KA OMSAK THEI DIA?
🔹Mimal kikep siangthou na dia  atunglam a kigente hoihtak a zuih gige ding.
🔹Alou-theilou ahihkeileh khualzin louh phot a, mipi kipunkhawmna a tellouh, midang toh kisukkhak louh a, milak aleng a kinaihlua loua om ding.
🔹Atung a kigen tengteng hoihtaka na zuih leh hiai natna kilawhsawn theihna apan na bit ding.

A POIMOHNA OMLEH  KUA THUZAK DING?:
Corona Virus toh kisai Helpline Number +91-11-23978046
Toll Free No: 1075
Hiai toh kisai thuthak theinuamte’n Ministry of Health and Family Welfare website ah chiklaipeuh in ettheih ding.

~All India Institute of Medical Sciences(AIIMS), New Delhi

@Translated into Paite and Reproduced by: Siamsinpawlpi, General Headquarters, Lamka.

Downloand in PDF: SSPP COVID-19 INFORMATION BOOKLET

No comments:

Post a Comment

Watch: Zogam Salpha Raja Goukhothang